به گزارش خبرنگار مهر، عبور از کشاورزی سنتی با تحول در بخش مکانیزاسیون شدنی است.
این در حالی است که به لحاظ فناوری تجهیزات کشاورزی در سطح نازلی بوده و آمار تراکتورهای فرسوده در کشور بالا است.
به گفته رئیس مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، در حال حاضر ۳۰۰ هزار تراکتور فرسوده در کشور وجود دارد که بالای ۱۳ سال ساخت بوده و هر سال هم به این عدد اضافه می‌شود.
به گفته وی سالانه به ۶۰ هزار تراکتور نیاز است تا فقط فرسوده‌ها از چرخه مصرف خارج شوند.
این در حالی است که مدیرکل دفتر ماشین آلات کشاورزی ساختمانی و معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکید دارد ظرفیت داخل در تولید تراکتور نیاز کشور را پاسخگو بوده به شرط اینکه تقاضا مطابق با نیاز سفارش‌گذاری شود.
در ادامه گفت‌وگویی با محسن خلج، سرپرست معاونت سرمایه گذاری و نظام‌های بهره برداری مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی داشتیم که به واکاوی وضعیت ماشین آلات کشاورزی کشور پرداخته است.
عبور از کشاورزی سنتی نیاز به پوست اندازی در بخش مکانیزاسیون دارد.
برنامه وزارت جهاد کشاورزی در حوزه نوسازی فناورانه در حوزه ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی چیست؟
کمبود و نواقصی که در حال حاضر با آن رو به رو هستیم مربوط به منابع اعتباری برای ساخت دستگاه‌های با فناوری جدید و معرفی و توسعه آن است.
سال حدوداً ۱۳۹۰ خورشیدی بود که مرکز توسعه، منبع اعتباری جداگانه‌ای تحت عنوان طرح نمونه سازی در اختیار داشت؛ حتی شاید این موضوع به قبل سال ۹۰ برگردد.
در این مقطع زمانی متناسب با فناوری مورد نیاز فراخوان داده می‌شد.
یک تولیدکننده انتخاب و طرح را طی قراردادی با وی پیش می‌بردند.
نمونه ساخته و در بین استان‌ها توزیع می‌شد.
اگر طرح به نتیجه می‌رسید- البته بسیاری مفید واقع نشده و رد می‌شد- متناسب با توسعه فناوری دنبال می‌گردید.
امروز متأسفانه هیچ منبع اعتباری به توسعه فناوری در بخش مکانیزاسیون تخصیص داده نمی‌شود؛ به همین دلیل در بحث ارتقا فناوری کل صنایع دچار چالش هستند.
ما هم از این موضوع رنج می‌بریم و تلاش می‌کنیم که از طریق معاونت توسعه فناوری خود وزارتخانه یا از طریق معاونت ریاست جمهوری بستر توسعه فناوری پیگیری شود.
توسعه فناوری با توجه به اینکه ریسک دارد و کشاورز هم ریسک پذیر نیست دولت باید در ارتقا فناوری حوزه ماشین آلات بخش کشاورزی خودش با بسته‌های حمایتی این ریسک را بپذیرد در غیر این صورت ناگزیر هستیم روند فعلی را ادامه دهیم.
رئیس جمهوری در سفر به تبریز دستور داد برای خرید تراکتور ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شود.
آیا پرداخت شد؟
۵ هزار میلیارد تومان با سود ۲۳ درصد و بازپرداخت ۳ و ۷ ساله بوده که برای کل توسعه مکانیزاسیون است.
هنوز تخصیص داده نشده و بانک‌ها باید همکاری کنند.
تسهیلات با بهره بالا کشاورزان را تشویق به خرید نمی‌کند و اگر به سوی تولید و توسعه ماشین آلات حرکت شود این تسهیلات گران قیمت سبب می‌شود تا بازار تقاضا کاهش چشمگیری داشته باشد؛ ضمن اینکه ارتقا فناوری و بهره‌گیری از فناوری نوین و ریسک آن سبب می‌شود تا بهره برداران ماشین آلات فرسوده را به نو ترجیح دهند.
برای تشویق افراد به استفاده از فناوری جدید که به طور قطع از ماشین آلات فعلی گران‌تر است دولت باید یارانه و منابع مالی تشویقی در نظر بگیرد.
در این بخش ضعیف عمل کرده‌ایم.
در حالی که بازار تراکتور دارای تقاضا انباشت شده است میزان عرضه چقدر با نیازمندی این بازار فاصله دارد، این عدد چقدر است؟
تراکتورسازی سامانه‌ای راه اندازی کرده که متقاضیان در این سامانه ثبت نام می‌کنند و وزارت جهاد کشاورزی در بازار فروش نقشی ندارد.
قول‌های مختلفی شنیده می‌شود اینکه حتی تا ۵۰ هزار تقاضا برای خرید تراکتور در سامانه شرکت تراکتورسازی ثبت نام شده است.
میزان تأمین آن هم وقتی آمارهای سال‌های اخیر را بررسی می‌کنیم، سقف آن ۲۰ تا ۲۵ هزار دستگاه بوده است؛ به این ترتیب می‌توان گفت تأمین کننده نیرومحرکه بخش کشاورزی تقریباً ۵۰ درصد تقاضا را پاسخ داده است.
این عدد فقط برای خرید ابتدایی است یا شامل نوسازی تراکتورهای فرسوده هم می‌شود؟
این عدد فقط مربوط به تقاضا خرید است چون تقاضای جایگزینی نیاز دارد تا دستورالعمل اسقاط نوشته شود.
دستگاه فرسوده تحویل و سپس اسقاط شود، در صورتی که در حال حاضر چنین رویدادی اتفاق نمی‌افتد.
مشکلات آلودگی هوا یکی از معضلات حوزه خودروهای فرسوده‌ها اعم از خودروهای سبک و سنگین، موتورسیکلت و تراکتور است.
سوخت بالا داشته و هزینه‌های زیادی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای نوسازی این ناوگان (ماشین آلات کشاورزی از جمله تراکتور) چیست؟
مجموع تراکتورهای کشور تا پایان سال ۱۴۰۱، ۵۸۹ هزار دستگاه است که از این عدد ۳۰۶ هزار دستگاه یعنی حدود ۵۲ درصد عمر بالای ۱۳ سال دارد.
خسارت‌های تخمین زده شده در تراکتورهای سبک و نیمه سنگین که با توجه به مصرف سوخت‌ها است و از طریق موتور قابل پیگیری است، عدد بزرگی است.
ماشین‌های کشاورزی علاوه بر آن چون از توان کششی استفاده می‌کنند تلفات یا افزایش سوخت ناشی از فرسودگی سیستم انتقال توان هم تأثیر مستقیم در افزایش سوخت دارد؛ البته متأسفانه مطالعه ویژه و قابل استنادی در مورد ماشین‌های کشاورزی و تأثیر فرسودگی بر افزایش مصرف سوخت انجام نشده است.
بررسی‌های کارشناسی نشان داده متوسط سوخت تراکتورهای سبک تقریباً ۲ لیتر در ساعت و نیمه سنگین ۲.
۴ لیتر در ساعت است که یک برآورد کارشناسی نشان داده تقریباً ۴۰۲ میلیون لیتر سوخت اضافه ناشی از فرسودگی در این ماشین آلات مصرف می‌شود.
خسارت مالی ناشی از این میزان سوخت اضافه با مبلغ هر لیتر ۳۵۰ تومان عددی بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان در سال است.
اگر این عدد با قیمت گازوئیل آزاد محاسبه شود چه عددی است؟
مصرف ۴۰۲ میلیون لیتر را باید ضربدر قیمت آزاد کرد تا مبلغ به دست آید.
در حال حاضر قیمت هر لیتر گازوئیل برای بخش کشاورزی ۳۵۰ تومان است؟
بله.
توضیح می‌دهید برنامه وزارت جهاد کشاورزی در حوزه نوسازی چیست؟
در قانون فکر می‌کنم اصلاح الگوی مصرف سوخت، وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت (صمت) و جهاد کشاورزی البته بیشتر صمت مکلف شدند که طرح جایگزینی این ماشین‌ها را دنبال کنند.
تا کنون ۳ بار طرح جایگزینی تراکتور و کمباین تهیه شده است.
مزایا و معایب آنها و خسارت ناشی از افزایش سوخت و ضایعات محصولات کشاورزی بارها عنوان شده اما گام مثبتی برداشته نشده و منابع اعتباری برای طرح جایگزینی تخصیص داده نشده است.
تخصیص منابع برای نوسازی باید از سوی وزارت جهاد کشاورزی پیگیری شود یا وزارت صمت؟
وزارت صمت باید تأمین کند چون در بخش صنعت قرار می‌گیرد.
طرح و اطلاعات مورد نیاز از سوی دفتر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی احصا شده است.
طرحی هم از سوی شرکت بهینه سازی مصرف سوخت زیر نظر وزارت نفت دنبال می‌شود اما برای تخصیص منابع حوزه نوسازی موضوع باید در وزارت صمت دیده شود.
در بحث ارتقای فناوری هم وزارت صمت متولی امر است؟
در ارتقای فناوری فکر می‌کنم بیشتر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باید پیگیر موضوع باشند زیرا سیاست‌های آنها تمرکز بر شرکت‌های دانش بنیان و حمایت بیشتر از این شرکت‌های فناور است.
همچنین شاید مؤسسه استاندارد برای الزام ارتقای فناوری بتواند ایفای نقش کند.
تقریباً بین ۳۰ تا ۵۰ درصد محصولات کشاورزی از کشت تا برداشت و مصرف تبدیل به ضایعات می‌شود که بخشی از آنها به وسیله ماشین آلات اتفاق می‌افتد؛ مثلاً گندم خرد می‌شود و….
نوسازی ماشین آلات و استفاده از فناوری نوین نخست چقدر راندمان کار را در این بخش ارتقا می‌دهد؟ همچنین چقدر منجر به بهره‌وری در بخش کشت می‌شود؟
بر اساس آخرین آمار و اطلاعاتی که از بخش‌های دیگر گزارش شده است تقریباً ۲۱ میلیون تن محصول فقط در حوزه تولید غلات شامل گندم، جو شلتوک، ذرت دانه‌ای سالانه در حال از بین رفتن است.
با یک حساب سرانگشتی اگر فقط یک درصد تلفات این بخش را کاهش دهیم، با قیمت میانگین ۱۵ هزار تومان برای محصولات، تقریباً ۳ هزار میلیارد تومان (همت) سالانه صرفه‌جویی خواهیم داشت.
متأسفانه نه تنها سرمایه گذاری مورد نیاز در حوزه فناوری تأمین نمی‌شود بلکه خسارت‌های ناشی از سوخت اضافه و تبدیل شدن محصولات کشاورزی به ضایعات زیان بسیاری به اقتصاد کشور تحمیل کرده است.
کشور در تولید روغن ۹۵ درصد وابستگی ارزی دارد و بخش زیادی از دانه‌های روغنی وارداتی است.
در حوزه ماشین آلات خاص مثلاً برای برداشت کلزا یکی از دانه‌های روغنی در کشور کمبودهای زیادی وجود دارد یا در گوجه فرنگی و چغندرقند.
در این خصوص چه اقداماتی انجام شده است؟
این مسائل هم به توسعه فناوری بر می‌گردد.
در انجام عملیات مکانیزاسیون به لحاظ دانش کمبودی وجود ندارد.
در شرایط تحریم نشان دادیم توان توزیع ماشین آلات کشاورزی متناسب با نیاز وجود دارد و اینگونه نبود که مثلاً نبود یک دستگاه سبب شود کشت یک محصول از دستور کار کشاورزان حذف شود؛ اما سطح فناوری ماشین آلات کشور پایین است.
تلاش باید کرد و با بسته‌های حمایتی تشویق کنیم تا ارتقای فناوری محقق شود.
اگر دستگاهی هم وارد می‌کنیم فقط در حوزه فناوری باشد.
به عنوان مثال علاوه بر ماشین‌های برنج، هنوز در تأمین ماشین‌های نشا با کمبود تأمین در داخل رو به رو هستیم.
یعنی هنوز نتوانسته‌ایم فناوری تولید ماشین‌های نشاکار را برای کشت نشا برنج و سایر محصولات آنگونه که شایسته و بایسته است فراهم کنیم.
یا مثلاً در تأمین تراکتورهای سنگین موفق عمل نکرده‌ایم و هنوز کشاورزمان برای تأمین تراکتورهای سنگین خود دچار مشکل است.
در حوزه ماشین‌های چاپرهای خودگردان هم همین مساله وجود دارد.
اما در تأمین ماشین‌های عمومی و مرسوم در داخل با فناوری پایین مشکلی وجود ندارد.
بنابراین هدف ما در واردات برخی ماشین آلات نخست ارتقا فناوری است، تنها چیزی که می‌تواند واردات آنها را توجیه کند.
دوم، واردات ماشین‌های خاص هستند شامل تراکتورهای سنگین، کمباین‌هایی با ظرفیت برداشت بالاتر، اصطلاح عموم می‌گویند نیمه سنگین و سنگین.
کمباین‌هایی که در کشور تولید می‌شود برای مزارع با عملکردهای شاید تا ۴ تن است.
امروز با بهبود عملکرد این کمباین‌ها پاسخگو نبوده و شاید یکی از دلایل تلفات برداشت محصولی مانند گندم هم به این امر برگردد.
در تأمین کمباین‌های سنگین نیاز به واردات داریم.
در حوزه توسعه مکانیزاسیون برنج نیز نیاز به واردات است.
در بخش سایر ماشین‌آلات مانند تراکتور فقط به دلیل ارتقا و ایجاد رقابت نیاز به واردات است.
نگاه به واردات تضعیف تولید داخل نبوده و در راستای ایجاد تحرک در تولید داخل برای رقابت و انگیزه ارتقا فناوری است.
سیاست حمایت بی ضابطه در نهایت به آن صنعت آسیب می‌زند.